Knoteiken

Knoteiken

Net zoals in het vorige ontwerp beoogt de projectontwikkelaar om de knoteiken langs de noord-ader van de Zevenhuizenloop te behouden.

Erfgoedwaarde van de knoteiken van Zevenhuizen

We wensen eerst even stil te staan bij de culturele en historische waarde van de Knoteiken op Zevenhuizen. De slinger van de Zevenhuizenloop waar waarlangs de knoteiken staan, is een kadastrale grens die te zien is op een plan uit 1807 (cartesius.be).

Met andere woorden de slinger van de zevenhuizenloop is als landschappelijk element in Lint meer dan 200 jaar oud. Dit is ouder dan de kerk van Lint en vormt hiermee mogelijk het oudste aanwezige landschapselement in Lint.

Deze kadastrale grens is onder meer te zien op de kaart van 1850 van Philippe Christian Popp. Deze kaart van Lint is beschikbaar op https://uurl.kbr.be/1037274 en is te groot om integraal weer te geven. Rond die periode werd de spoorlijn toegevoegd aan het Lintse landschap:

De topografische kaarten vanaf het midden van de 19de eeuw geven duidelijk de bomenrijen weer waardoor de de knoteiken zelf allicht 19e-eeuws zijn. Ze zijn allicht meer dan 150 jaar oud.

De natuurwaarde van knotbomen valt niet te onderschatten. Een knotboom is een biotoop op zich. De knoteiken langs de Zevenhuizenloop zijn zeer waardevol, maar kwetsbaar. Hun situatie is vergelijkbaar met de knoteiken in het  Prinsenveld in Hofstade en de beschrijving ervan op de inventaris onroerend erfgoed. Daar een stuk landelijk woongebied werd omgezet in natuurgebied en nu beheerd wordt door Natuurpunt.

Huidige toestand knoteiken ronduit kwetsbaar

De huidige toestand van de knoteiken is ronduit kwetsbaar. Deze kwetsbaarheid vinden we nergens in het dossier terug. Het is dan ook de vraag of deze bomen, dit eeuwenoud landschapselement, deze projectontwikkeling zullen overleven. Daar wensen we wat dieper op in te gaan.

Vooral de twee eiken achter de goal gaan het moeilijk hebben. U vindt een foto hieronder van midden april 2024.

Het is duidelijk dat er te kort geknot werd en er geen saptrekkers gelaten zijn.  De vraag is nu of de bomen genoeg reserves hebben en ruimte om de slapende ogen te activeren.   Pas na twee tot drie jaar kan er worden vastgesteld of de boom het heeft gehaald.  In de toekomst dient de boomverzorger meer takhout laten staan, zeker fijne takken om de bladgroenwerking niet te zeer te verstoren.

Bijzonder wraakroepend is het feit dat de projectontwikkelaars enerzijds zeggen dat ze deze knoteiken wensen te behouden en anderzijds de vijzen van het recent hekwerk in de stam draaien van de knoteik op de hoek waar de Zevenhuizenloop een bocht maakt hebben gevezen. Dit zie je op onderstaande foto. Deze praktijk is ronduit schadelijk voor de knoteik.

Als de projectontwikkelaar zijn engagement naar behoud van deze bomen ernstig neemt, dient dit hekwerk dringend verwijderd te worden. In die zone is bovendien geen asbest aanwezig, dus daar is een hek niet nodig.

Even verder stroomopwaarts aan de Zevenhuizenloop hebben tractorsporen die tot een halve meter diep gaan, de natuurlijke bodemopbouw beschadigd tot bijna aan de wortelzone van de bomen.

Ook de aanwezigheid van grasmaaisel en takkenafval langs de Zevenhuizenloop dient dringend verwijderd te worden. Dit is nodig in functie van het graslandschap dat historisch steeds de knoteiken heeft omringd zoals hieronder te zien is op een foto van ongeveer vermoedelijk 15 à 20  jaar geleden van deze bomen:

Het grasmaaisel verstikt de bodem, tast de goede conditie van de knoteiken aan en beschadigt de gras-en kruidensoorten die aanwezig zijn.

De knoteikenrij ligt aan de westelijke zijde op een wal gevat tussen twee grachten.  De gerijpte vegetatie met onder meer bosanemoon wijst op een langdurig, stabiel beheer in een waterrijke context (hoge luchtvochtigheid). Hieronder de foto van een bosanemoon ter plaatse genomen op 13 april 2024.

Er komen heel veel stukken kapot gereten drainagebuizen bovenliggen. Het zijn er zoveel dat het onbegonnen werk lijkt om die te saneren.

In het algemeen zijn bomen aan de bron van de Zevenhuizenloop correct geknot. Twee bomen werden nog niet geknot. Het is nu te laat op het seizoen om dat nog te doen. Dit dient volgende winter te worden opgevolgd.

Enkele knoteiken hebben holtes die een ideale schuilplaats zijn voor vleermuizen, nestelende vogels en andere kleine dieren zoals veldmuizen.

Verdere opvolging en verregaandere bescherming noodzakelijk

Enkele jaren geleden werd de Zevenhuizenloop  machinaal geruimd. Dit mag echt niet meer gebeuren! Het zorgt voor schade aan de knotbomen, aan het historische reliëf en de gerijpte vegetatie.  Manueel ruimen van de bladval kan wel. Het is aan te raden het bestaande organisch materiaal (zoals twijgen en grasmaaisel) af te voeren.

Knoteiken staan in historisch open landschap, met kleinschalige akkers en graslanden.  Het is aangewezen om die context te herstellen.  Scherpe boterbloem, knoopkruid, pinksterbloem, veldzuring e.d. getuigen van het soortenrijke grasland dat ook werd gekarteerd door INBO (zie de hoofdstukken ‘Natuurtoets geldt niet alleen voor populieren’ en ‘Soortenrijk grasland krijgt niet de wettelijke bescherming die nodig is’ in dit bezwaarschrift) in april 2016. Het kan 100 jaar duren eer dit historisch grasland volledig hersteld is. Het is wel de moeite om vanuit de onbeschadigde zone en de kanten die uitzonderlijke soorten terug de kans te geven op te schuiven naar het open landschap.

Een bescherming als monument van deze knoteiken is absoluut aangewezen gezien hun huidige context. Zie https://www.onroerenderfgoed.be/ik-wil-laten-beschermen-inventariseren. De bomen en hun standplaats hebben zeker hun plaats op een erfgoedinventaris. Zevenhuizen vzw vraagt aan de gemeente Lint om hier werk van te maken en zo een sterkere garantie te bekomen van het oudste landschappelijk element van Lint.

Ten noorden van de knoteiken komt een zone voor met hazelaar en een bosvegetatie.  Deze dienen in hakhout gezet te worden. Dit wil zeggen de uitschietende bomen en struiken afzetten tot op 4 cm hoogte zodat ze terug kunnen schieten en klein blijven waardoor ze de waardevolle knoteiken niet verdringen.  Voor de rest is het aangewezen op het takhout op te ruimen en de jonge opslag gelijk met de grond te maaien zodat het soortenrijk grasland kan worden hersteld.  Best zoveel mogelijk handmatig werken om de schade te beperken.  De graslandzone wordt dan best twee tot drie keer per jaar gehooid (maaien, (drogen) en het maaisel afvoeren).

Als de knotbomen genoeg jonge takken hebben aangemaakt, zijn de saptrekkers na twee of drie jaar ook af te zagen.  Ook eerder gespaarde fijne takken mogen dan worden afgezet. Bij het knotten mogen de knotbomen nooit overschaduwd worden door andere bomen.  Dit heeft een zeer negatief effect. Bij het knotten zijn fijne takken zoveel mogelijk te sparen en de dikkere takken mogen niet te kort worden gezaagd.  Eén tot twee saptrekkers sparen is aan te bevelen.  Op die manier blijven er genoeg bladeren over om het metabolisme van de bomen op gang te houden.

De twee beuken op private grond gaan op termijn de knoteiken verdringen, dus die moeten kort gehouden worden. Dat geldt ook voor de opschietende berken en enkele jonge eiken, maar is minder dringend. Grasmaaisel of ander organisch materiaal heeft een negatieve invloed op de standplaats van de knoteiken, maar ook op het soortenrijke grasland.  Op een akker is dat minder een probleem.

Het is ook belangrijk dat bewaakt wordt dat er geen grasmaaisel of ander compostmateriaal in nabijheid van de knoteiken en de Zevenhuizenloop belandt. Het takkenmateriaal waarrond de doornstruiken groeien, dient handmatig verwijderd te worden zonder de ondergroei (vooral kruiden en grassen) te beschadigen. Best een zo open mogelijk landschap creëren zodat de knoteiken in hun historische context blijven.

Omdat de knoteiken deze winter geknot werden, zijn ze juist dit voorjaar (mei 2024) uiterst kwetsbaar. Daarom is het uiterst dringend dat de klimop rond de stam wordt verwijderd. Dit gebeurt best door met een spie erachter te gaan en dan de klimop af te zagen. Op die manier wordt er niet in de stam gezaagd.  Dit is nu nodig zodat de slapende ogen kunnen uitlopen.  Als ze te weinig licht hebben door de klimop komen ze niet uit en kan de boom afsterven door een gebrek aan bladgroen. Er is dus een reële kans dat onderstaande boom het niet haalt.

Voor enkele bomen is dit echt dringend omdat het lente is en de sapstroom op gang komt. Ook het takkenhout dat blijven liggen is verstikt het waardevolle grasland eronder en moet dringend verwijderd worden. Als de gemeente en de projectontwikkelaar hun engagement om dit stukje erfgoed van Lint te bewaren menen, dienen deze werkzaamheden dringend uitgevoerd worden.